De Europese schuldencrisis lijkt Italië te hebben bereikt. Italiaans staatspapier en banken liggen sinds vorige week vrijdag zwaar onder vuur. Italië is geen Griekenland, stelt minister Jan Kees de Jager. Klopt. Griekenland is een colletje van de vierde categorie, Italië als derde economie van de eurozone de Galibier. Buitencategorie, want too big to bail als het misgaat. Griekenland kan de euro niet serieus bedreigen, Italië wel.
Italiaans staatspapier ging ook maandag weer in de uitverkoop, de rente op 10-jaars papier schoot met 40 basispunten omhoog naar 5,7 procent, het hoogste niveau in 9 jaar. “Wat mij als Europees minister van Financiën wakker zou houden, is dat we maar 1,5 procentpunt verwijderd zitten van een potentieel rampscenario”, stelt analist Gary Jenkins tegenover de Vlaamse zakenkrant De Tijd. Hij doelt op de beruchte 7 procent-grens: het rentepeil waarbij een land problemen krijgt om zelfstandig te blijven financieren op de kapitaalmarkt. Goed, 150 basispunten lijkt nog ver weg, maar het is mogelijk wel het verschil tussen het al dan niet voortbestaan van de euro.
Speculeren op een default
Reden voor Europees crisisberaad, al mag dat geen crisisberaad heten. De Financial Times berichtte afgelopen weekeinde dat Amerikaanse hedgefondsen voor miljarden speculeren op een default op Italiaans staatspapier. Italië heeft een staatsschuld van 1,8 biljoen euro, en is daarmee met afstand koploper in Europa. Ter vergelijking: de Griekse schuld bedraagt ‘slechts’ 380 miljard. De Italiaanse economie stagneert. In mei kromp de Italiaanse industriële productie met 0,6 procent. Economische groei is nodig om je uit de schulden te produceren en exporteren. “De huidige groeivooruitzichten voor Italië zijn zwak en de politieke wil om hervormingen door te voeren die de productiviteit zouden kunnen stimuleren, lijkt minder te worden”, aldus S&P afgelopen mei.
De spectaculaire stijging van de Credit Default Swaps op Italiaanse staatsobligaties is een teken dat een toenemend aantal marktpartijen niet meer geloven dat Italië alle schulden kan terugbetalen. Volgens de meest recente raming van het IMF stijgt de Italiaanse schuld dit jaar naar 120 procent van het bruto binnenlands product. Extra complicatie: eind 2016 is dat nog steeds 118 procent, denkt het IMF. Het is bijna ondenkbaar dat obligatiemarkten zolang het vertrouwen houden. Kijk ook even naar onderstaand plaatje van ZeroHedge: de verhouding uitstaande Credit Default Swaps en de staatsschuld in relatie tot het bruto binnenlands product.
Nieuwe bailout niet op te brengen
Indien Italië een beroep moet doen op het Europese steunfonds kan dit de continuïteit van de euro ernstig bedreigen. Een nieuwe bailout van mogelijk 1 biljoen euro of meer is bijna niet meer op te brengen, zowel financieel als politiek. Zo heeft Duitsland reeds een debt-to-GDP ratio van 80 procent (ballenplaatje zit te laag), wat Merkel zeker niet zal willen verhogen. Landen als Spanje en Frankrijk kampen zelf al met een hoge schuldenlast én een bankensector met enorme exposure in Club Med-gebied. Met name de Franse banken hebben een relatief grote blootstelling op Italië. Maar ook het Belgische Dexia zit voor 50 miljard euro in de PIIGS, waarvan 15,6 miljard in Italiaans papier. Check ook eens de spaghetti exposure van Nederlandse pensioenfondsen.
Italië is niet alleen een financieel mijnenveld, ook de politieke onrust neemt toe. Financiële markten reageerden afgelopen vrijdag geschokt op uitspraken van premier Silvio Berlusconi, die openlijk afstand nam van de pijnlijke maar zeer noodzakelijke bezuinigingsplannen van zijn minister van Economische Zaken Giulio Tremonti. Ook waren er geruchten dat Italiaanse banken zouden zakken voor de laatste stresstest. Al is dat laatste zeer onwaarschijnlijk, gelet op de track record van de testen. En wat Berlusconi betreft, wellicht een aardig idee om de VPRO Tegenlicht aflevering ‘Het jaar dat de euro valt’ nog eens te bekijken. Gaat de euro het redden? De kans daarop taxeer ik nu iets boven de 50 procent. Dat beeld kan echter morgen veranderen, het wordt een hete zomer…
Hans Jager schrijft meer over economie op Blikopdebeurs.com
CC foto: Margaret Napier
