Je weet dat je verslaafd bent als je ’s ochtends vroeg in Boston, als je wakker wordt omdat het in Nederland dan al een uurtje of 12:00 ’s middags is, naar je telefoon grijpt om Twitter te checken. Het was zondag, en blijkbaar had koningin Beatrix op staatsbezoek in de Verenigde Arabische Emiraten tijdens een bezoek aan de moskee een doek over haar hoofddeksel gedaan. Op de foto die ik zag stond de koningin met een grote blauwe doek over haar hoed, waardoor ze er een beetje uitzag als een postmoderne toneelinstallatie.
Die doek was genoeg om aan het vaderlandse front een reeks bezorgde reacties uit te lokken. Dat zag ik tenminste op Twitter. Thuis is zelfs in Boston altijd dichtbij, ook als je ver weg bent. Het voelde vertrouwd om zoveel verontwaardiging over het beeldscherm van mijn telefoon te zien kruipen. Niets geruststellender dan de PVV die in de Kamervraag-gordijnen vliegt van pure schuimbekkende kwaaiigheid.
Prinzipienreiters
Waarom worden mensen zo nerveus van een doek over het staatshoofd? Zouden deze Prinzipienreiters op vakantie in Frankrijk altijd trots en onverzettelijk met korte broek en blote schouders de lokale katholieke kerk binnenstappen? Of toen ze die ene keer op bezoek waren in de plaatselijke moskee – in het kader van schoolreisje of interculturele ontmoetingsdag – hun schoenen lekker hebben aangehouden, waarbij de restjes hondenpoep aan het hemelsblauwe tapijt werden afgeveegd? Zijn dit de mensen die uit zuiver respect voor hun eigen superioriteitsgevoel geen keppeltje willen dragen als er een bezoek aan de synagoge gepland staat?
Zulke bezorgdheid over de islamisering van onze koningin naar aanleiding van een vluchtig omgeslagen hoofddoek zegt meer over de totale verwarring waarin Nederland zich bevindt dan over de vraag of onze koningin met haar gebaar al dan niet bijdraagt aan het normaliseren van religieus gemotiveerde vrouwenonderdrukking. Alleen als je niet gelooft in de kracht van je eigen samenleving kom je op het bespottelijke idee dat begin januari 2012 in de Verenigde Arabische Emiraten het kalifaat de eerste voet tussen de deur van de Nederlandse rechtsstaat heeft gekregen.
‘Sorry dat je niet kunt horen hoe goed ik ben’
Op de een of andere manier zijn we maar matig in staat de hoofd- van de bijzaken te onderscheiden. Het debat over de positie van vrouwen in de islam – en elke andere grote religie wat dat betreft: de spanningen in Beit Shemesh zijn, ondanks het feit dat er de afgelopen dagen niet veel meer over in de krant heeft gestaan, zeker nog niet weg – is nodig, en een moderne, open samenleving voert die debatten. Zij zijn belangrijk voor het behouden van vrijheid en aangeven van grenzen. De vraag is echter wat precies een fundamenteel debat is over individuele vrijheden, en wat hysterische aanstellerij.
Van de Franse aforismenschrijver Nicholas Chamfort, die vijf jaar na de Franse revolutie overleed, is de volgende zin bekend. “Als wij medelijden hebben met een dove man, zeggen wij dan niet eigenlijk: ‘Wat tragisch dat jij niet kunt horen wat wij te vertellen hebben.'” Medelijden hebben met de ander omdat hij niet kan genieten van jouw verhevenheid is blijkbaar van alle tijden.
Narcismecomplex
Dat is echter niet vreemd. Open en vrije samenlevingen zoals de Nederlandse hebben een zekere morele zeggingskracht op basis waarvan zij zich met enig recht goed mogen voelen over zichzelf. De mate van beschaving in een land hangt samen met de vrijheid, veiligheid en gelijkwaardigheid die minderheden genieten, en op dat gebied scoort Nederland ronduit goed. Het zou echter een vergissing zijn als we onze heerlijke zelftevredenheid blijkbaar zo serieus nemen dat we een koningin met een doek om haar hoed niet meer aankunnen. Dan voelen we ons goed over onszelf en zijn we tegelijkertijd bang voor iedereen die er wellicht anders over denkt.
Nederland heeft steeds meer een narcismecomplex. Narcisten combineren een extreme onzekerheid met een grenzeloze adoratie van zichzelf. Het is Nederland in een notendop. Wij voelen ons extreem goed, maar kunnen tegelijkertijd de kleinste ontkenning van wat (in onze ogen) Nederlands is niet aan.
De open samenleving draait in de eerste plaats om de vraag in hoeverre we in staat zijn een beetje ontspannen te reageren op dat wat anders is. Dat kan echter alleen als je werkelijk gelooft in de kracht van je eigen samenleving. De hysterische reacties op onze hoofddoekkoningin doen wat dat betreft het ergste vermoeden.
